Olej kokosowy to jeden z najbardziej popularnych tłuszczów roślinnych wykorzystywanych zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce. Na rynku dostępne są dwie podstawowe wersje: rafinowany (najczęściej oznaczany jako RBD – refined, bleached, deodorized) oraz nierafinowany, często określany jako virgin lub extra virgin. Mimo wspólnego surowca, jakim jest miąższ orzecha kokosowego, produkty te znacznie różnią się pod względem metod produkcji, cech sensorycznych i potencjalnych właściwości zdrowotnych.
Proces produkcji oleju kokosowego RBD
Rafinowany olej kokosowy RBD powstaje z wysuszonego miąższu orzecha kokosowego, znanego jako kopra. Proces zaczyna się od mechanicznego tłoczenia suchego surowca, po czym następuje etap oczyszczania obejmujący rafinację, bielenie i deodoryzację. Rafinacja usuwa wolne kwasy tłuszczowe, zanieczyszczenia i ewentualne pozostałości biologiczne, co skutkuje poprawą trwałości i neutralizacją smaku. Bielenie polega na filtracji przez ziemię okrzemkową lub inne adsorbenty w celu usunięcia barwników. Deodoryzacja zaś odbywa się w wysokiej temperaturze (do 230°C) i pod próżnią, co pozwala wyeliminować zapachy.
Olej kokosowy
Wysokiej jakości OLEJ KOKOSOWY VIRGIN – hurtowy dystrybutor. Olej kokosowy ma zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.
Produkt jest bezpieczny, nie podrażania skóry. W produktach kosmetycznych pełni rolę rozpuszczalnika dla innych substancji. Dodatkowo nawilża skórę i zmiękcza ją. Olej kokosowy ma postać półstałą, biały kolor i charakterystyczny kokosowy zapach.
Cały proces przebiega w warunkach przemysłowych i wiąże się z częściową utratą substancji bioaktywnych, takich jak polifenole i fitosterole. Olej RBD cechuje się wysoką czystością, jasnym kolorem i długą trwałością, ale nie posiada charakterystycznego kokosowego aromatu.
Olej kokosowy virgin i extra virgin
Olej kokosowy oznaczany jako virgin lub extra virgin produkowany jest z świeżego miąższu kokosa, najczęściej metodą tłoczenia na zimno lub przez odwirowanie emulsji powstałej z mleczka kokosowego. Proces ten nie obejmuje etapów chemicznej rafinacji, dlatego produkt końcowy zachowuje więcej naturalnych składników. Tłoczenie odbywa się w kontrolowanych warunkach, przy temperaturach poniżej 50°C, co ogranicza rozkład wrażliwych na temperaturę związków.
Olej extra virgin posiada wyraźny zapach i smak kokosa, a także lekko mętną strukturę, która może ulec zmianie w zależności od temperatury przechowywania. Dzięki obecności naturalnych przeciwutleniaczy może wykazywać działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, choć dokładny skład zależy od metody pozyskiwania oraz jakości surowca.
Różnice chemiczne i technologiczne
Zarówno olej kokosowy RBD, jak i virgin składają się głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych (ok. 90%), z przewagą kwasu laurynowego. Różnice nie dotyczą więc profilu lipidowego, lecz zawartości mniejszych frakcji: antyoksydantów, związków fenolowych i lotnych estrów odpowiedzialnych za zapach. W oleju virgin wykazano wyższą zawartość naturalnych tokoferoli i fenoli, które mogą wpływać na stabilność oksydacyjną produktu. Z kolei olej RBD wykazuje wyższy stopień czystości mikrobiologicznej i technologicznej, co czyni go bardziej uniwersalnym w zastosowaniach spożywczych wymagających neutralnego smaku. W badaniach porównawczych wykazano, że olej virgin może wykazywać większą aktywność antyoksydacyjną in vitro, co jednak nie zawsze przekłada się na wyraźne różnice biologiczne w zastosowaniach doustnych lub skórnych.
Aspekty prawne i oznakowanie
W Unii Europejskiej nie istnieje jednolita prawna definicja terminów „virgin” i „extra virgin” dla oleju kokosowego, w przeciwieństwie do oliwy z oliwek, dla której ustalone zostały konkretne normy jakościowe i chemiczne. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1169/2011, obowiązkiem producenta jest podanie na etykiecie informacji nie wprowadzających konsumenta w błąd, jednak brak szczegółowych wymagań oznacza, że terminy virgin i extra virgin w odniesieniu do oleju kokosowego mają charakter głównie marketingowy. W praktyce ich użycie sugeruje brak rafinacji i zastosowanie metod mechanicznych, ale bez jednolitych kryteriów dopuszczalne są znaczne różnice między produktami. Konsument powinien zwracać uwagę na kraj pochodzenia, metodę tłoczenia i ewentualne certyfikaty (np. ekologiczne lub jakościowe).
Zastosowanie i wybór w praktyce
Olej kokosowy RBD dzięki neutralnemu smakowi i wysokiej temperaturze dymienia (ok. 230°C) nadaje się do smażenia, pieczenia oraz jako składnik produktów spożywczych i kosmetycznych o przedłużonym terminie ważności. Olej virgin lepiej sprawdza się jako dodatek smakowy do dań na zimno, w pielęgnacji skóry i włosów oraz w kosmetykach naturalnych, gdzie istotne są zapach i właściwości bioaktywne. (Zobacz: Możliwe zastosowania oleju kokosowego)
Wybór pomiędzy tymi dwiema formami oleju powinien być uzależniony od planowanego zastosowania, preferencji sensorycznych i indywidualnej tolerancji. Oba rodzaje oleju, ze względu na wysoką zawartość tłuszczów nasyconych, powinny być spożywane z umiarem w kontekście zaleceń dietetycznych.
Literatura:
- Codex Alimentarius Commission. Codex Standard for Named Vegetable Oils. CODEX-STAN 210-1999 (Rev. 2019). Rome: FAO/WHO; 2019.
- Marina A.M., Man Y.C., Amin I. Virgin coconut oil: emerging functional food oil. 2009. Trends in Food Science & Technology, 20(10), 481-487.
- Shahidi F., Ambigaipalan P. Phenolics and polyphenolics in foods, beverages and spices: Antioxidant activity and health effects – A review. 2015. Journal of Functional Foods, 18, 820-897.
