Szacuje się, że około 34% białka w diecie człowieka pochodzi z produktów zwierzęcych. Ilość ta stale rośnie ze względu na wzrost populacji ludności oraz klasy średniej na całym świecie. Wzmożony popyt na białko zwierzęce idzie w parze ze zwiększoną produkcją pasz, dlatego też istnieje potrzeba znalezienia zróżnicowanych źródeł białka, aby zaspokoić potrzeby żywieniowe zwierząt. Konsumenci stają się coraz bardziej świadomi źródeł żywności, która składa się na ich dietę, co oznacza rosnące obawy o bezpieczeństwo pasz, a także zrównoważony rozwój i wpływ hodowli zwierząt na środowisko.
Białko jest jednym z najdroższych surowców niezbędnych do produkcji pasz dla zwierząt, które są powszechnie importowane, co znacznie podnosi koszt gotowej paszy. Białka stosowane w paszach są klasyfikowane według strawności, a także ich profilu aminokwasowego. Białka najwyższej jakości są lekkostrawne i zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy potrzebne zwierzęciu do prawidłowego utrzymania wszystkich procesów biologicznych. Zwierzęta produkcyjne potrzebują białka dla wzrostu, utrzymania jakości produkcyjnej i ogólnego dobrego stanu zdrowia.
Produkty żywieniowe dla zwierząt
Soja – kluczowe źródło białka roślinnego w paszach dla zwierząt
Soja pozostaje najważniejszym i preferowanym źródłem wysokiej jakości białka roślinnego do produkcji pasz dla zwierząt. Śruta sojowa, która jest produktem ubocznym ekstrakcji oleju, ma wysoką zawartość białka surowego (od 44 do 50%) i zrównoważony skład aminokwasów, uzupełniając mączkę kukurydzianą do formułowania pasz. Wysoki poziom włączenia (30-40%) jest stosowany w wysokowydajnych dietach dla zwierząt monogastrycznych. Miarą sukcesu tej uprawy jest wzrost produkcji o 50 do 60% w latach 1985-2000, przy czym większość upraw jest prowadzona w Stanach Zjednoczonych, Brazylii i Argentynie.
Ponad połowa upraw jest obecnie modyfikowana genetycznie (GMO), głównie pod kątem tolerancji na herbicydy. Obecnie Argentyna i Brazylia eksportują 60% swojej produkcji, a USA około 16%. Rynek soi niezmodyfikowanej genetycznie wydaje się rosnąć i może być coraz ważniejszy w przyszłości. Temat śruty sojowej od dawna wzbudza kontrowersje, ze względu na jej wpływ na środowisko w kontekście wylesiania w Ameryce Południowej.
W Unii Europejskiej soja dominuje w dostawach białka na paszę dla zwierząt, a zakaz stosowania mączki mięsno-kostnej spowodował wzmożony jej import, do 1,5 miliona ton w 2001 roku. Zgodnie z klasyfikacją Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) śruta sojowa należy do kategorii materiałów paszowych i podlega prostej notyfikacji.
Alternatywne źródła białka dla zrównoważonej produkcji pasz
Najpopularniejszymi roślinami oleistymi w Europie są słonecznik i rzepak. Rzepak jest uprawiany na szeroką skalę w regionach o umiarkowanym klimacie (np. w Kanadzie i Unii Europejskiej) i zapewnia dobrej jakości mączkę białkową. Chociaż zawiera związki antyodżywcze, tj. glukozynolany, a zawartość lizyny jest niższa niż w soi, rzepak dostarcza znacznie więcej aminokwasów zawierających siarkę (cysteiny i metioniny). Opracowano genetycznie zmodyfikowane odmiany rzepaku. Uważa się, że uprawy te mają duży potencjał na przyszłość, zarówno w zakresie zwiększania zawartości oleju, jak i modyfikowania składu białek. Trwają również badania nad mniej znanymi i rzadko uprawianymi roślinami oleistymi, takimi jak niger i jojoba, które mają wysoką zawartość białka surowego w wyekstrahowanym makuchu.
Innymi powszechnie stosowanymi źródłami białka w paszach dla zwierząt są rośliny strączkowe takie jak groch, ciecierzyca, łubin i soczewica. Rośliny strączkowe są tradycyjnym źródłem białka roślinnego dla pasz zwierzęcych, a ich produkcja może zapewnić szereg korzyści zarówno w gospodarstwach rolnych, jak i dla producentów pasz. Eksploatacja soi jest klasycznym przykładem udanego rozwoju i wykorzystania.
Groch, fasola i łubin są wykorzystywane jako rośliny zbożowe w umiarkowanych systemach rolniczych, a ich produkcja w celu dostarczania białka z własnej uprawy jest promowana (i wspierana) w Unii Europejskiej, w celu zmniejszenia zależności od importowanego białka. Każda z tych roślin ma mocne i słabe strony, jeśli chodzi o dostarczanie wysokiej jakości białka. Łubin, na przykład, może dawać wysoki poziom surowego białka, ale produkuje ziarno, które często ma niską zawartość lizyny i aminokwasów zawierających siarkę. W badaniach podkreśla się potencjał szerokiej gamy roślin strączkowych do wykorzystania na paszę zarówno w rolnictwie strefy umiarkowanej, jak i tropikalnej. Istnieje jednak potrzeba znacznie większej liczby badań, aby zapewnić bardziej udane praktyczne wykorzystanie roślin takich jak lucerna oraz koniczyna czerwona.
Istnieją także niekonwencjonalne źródła białka pochodzenia roślinnego takie jak wodorosty, które mogą być stosowane w dietach dla akwakultury, a także w dietach przeżuwaczy. Surowce te mogą być obecnie wykorzystywane tylko w ograniczonych ilościach, ponieważ produkcja gotowego produktu jest dość intensywna, ze względu na skomplikowane procedury zbioru, obróbki, suszenia, pakowania i wysyłki.
Konieczne są dalsze badania w celu określenia wartości wielu z tych roślin strączkowych dla przemysłu paszowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na jakość białka, oprócz jego wydajności.
Literatura:
- Karlsson J.O., Parodi A., van Zanten H.H.E. Halting European Union soybean feed imports favours ruminants over pigs and poultry. Nature Food 2, 38–46 (2021).
- Gołębiewska K., Fraś A., Gołębiewski D. Rapeseed meal as a feed component in monogastric animal nutrition – a review. Annals of Animal Science, 22,4 (2022).
- Gaillard C., Bhatti H.S., Novoa-Garrido M., Lind V., Roleda M.Y., Weisbjerg M.R. Amino acid profiles of nine seaweed species and their in situ degradability in dairy cows. Animal Feed Science and Technology 241 (2018).
- https://food.ec.europa.eu/safety/animal-feed_en