Oleje stanowią jedną z najważniejszych grup surowców wykorzystywanych w kosmetyce – decydują o funkcjonalności, bezpieczeństwie i odbiorze sensorycznym produktów. Wraz z rosnącą popularnością kosmetyków naturalnych, coraz częściej w formulacjach wybierane są oleje roślinne – czym jednak różnią się od olejów mineralnych? Czy naturalny zawsze oznacza lepszy?
Rola i znaczenie olejów w kosmetyce
Oleje są stosowane w szerokiej gamie produktów kosmetycznych – od kremów i balsamów, przez olejki do pielęgnacji, po produkty myjące i do makijażu. Pełnią przede wszystkim funkcję emolientów – składników zmiękczających i nawilżających skórę. Wzmacniają jej barierę hydrolipidową ograniczając przezskórną utratę wody (TEWL), a jednocześnie pełnią istotne funkcje technologiczne – determinując konsystencję i odczucia sensoryczne podczas stosowania kosmetyku.
W doborze rodzaju oleju należy zwrócić uwagę na czynniki takie jak: bezpieczeństwo dermatologiczne, stabilność chemiczna, kompatybilność z innymi składnikami oraz oczekiwania konsumentów. W produktach naturalnych wykorzystuje się jedynie oleje roślinne, jednak mogą one negatywnie wpływać na pozostałe cechy produktu.
Oleje mineralne, czyli jakie?
Oleje mineralne to frakcje węglowodorowe otrzymywane w procesie destylacji ropy naftowej, które następnie podlegają wielokrotnemu oczyszczeniu w celu wyeliminowania ryzyka obecności substancji niepożądanych. W kosmetyce stosuje się wyłącznie oleje mineralne o wysokim stopniu czystości (farmaceutycznym lub kosmetycznym), takie jak:
- Olej parafinowy
- Parafina
- Wazelina biała
- Wosk mikrokrystaliczny
- Cerezyna
Właściwości olejów mineralnych
Dzięki wysokiemu stopniowi oczyszczenia oleje mineralne charakteryzują się bardzo prostym składem chemicznym, pozbawionym dodatkowych składników aktywnych. Zawdzięczają temu:
- wysoką stabilność chemiczną – nie ulegają łatwo utlenianiu ani jełczeniu
- neutralność biologiczną – tworzą film ochronny na skórze, nie wykazując dodatkowego działania fizjologicznego
- hipoalergiczność – są pozbawione białek i związków aktywnych, które mogłyby działać alergizująco
Chociaż jako pochodne ropy naftowej mogą nasuwać negatywne skojarzenia, oleje mineralne są substancjami o potwierdzonym wysokim profilu bezpieczeństwa i szeroko stosowanymi w produktach kosmetycznych. Znajdują zastosowanie przede wszystkim w kosmetykach dla skóry suchej i wrażliwej oraz preparatach ochronnych i dermatologicznych – to właśnie na bazie olejów mineralnych wykonuje się większość maści i kremów o statusie leków. Oleje mineralne można znaleźć także w składzie produktów do demakijażu, pomadkach czy emulsjach.
Oleje roślinne w kosmetyce
Oleje roślinne to z kolei surowce o zróżnicowanym pochodzeniu – określenie to obejmuje substancje tłuszczowe otrzymywane z nasion, owoców lub orzechów różnych gatunków roślin. Sprawia to, że ich skład chemiczny jest nie tylko bardziej złożony niż w przypadku olejów mineralnych (nie podlegają tak dokładnemu oczyszczeniu), ale też może się znacznie różnić pomiędzy poszczególnymi olejami zaliczanymi do tej samej grupy. W kosmetyce najpopularniejsze oleje roślinne to między innymi:
Oleje kosmetyczne
Oleje kosmetyczne nie tylko wpływają na jakość, trwałość i konsystencję produktów, ale są też bogatym źródłem substancji pozytywnie wpływających na skórę. Dobór odpowiedniego oleju kosmetycznego może decydować więc nie tylko o strukturze i walorach estetycznych kosmetyku, ale także jego właściwościach.
Właściwości olejów roślinnych
W przeciwieństwie do olejów mineralnych, oleje roślinne są surowcami o złożonym składzie oraz bogatymi w dodatkowe substancje aktywne. Zawdzięczają temu szersze spektrum działania – oprócz działania nawilżającego i natłuszczającego mogą także dostarczać skórze składników odżywczych, czy substancji o określonym działaniu (np. przeciwdrobnoustrojowym, łagodzącym stany zapalne).
Jednakże bogaty skład chemiczny ma też swoje wady:
- w zależności od zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych mogą być bardziej podatne na jełczenie i utlenianie, przez co często wymagają dodatku antyoksydantów lub stabilizatorów
- obecne w nich związki aktywne mogą działać alergizująco lub podrażniająco
- w zależności od producenta, a niekiedy nawet partii surowca, mogą wykazywać różnice w składzie chemicznym
Oleje roślinne są wykorzystywane przede wszystkim jako składniki kosmetyków naturalnych i ekologicznych, w których możliwości stosowania olejów mineralnych są ograniczone. Chętnie sięgają po nie także producenci produktów premium kierowanych do świadomych ekologicznie klientów lub osób oczekujących szerszego zakresu działania kosmetyku.
Oleje mineralne czy roślinne? Porównanie
Zarówno oleje mineralne, jak i roślinne znajdują swoje miejsce w przemyśle kosmetycznym, mają swoje wyraźne wady, jak i zalety.
Oleje mineralne lepiej sprawdzają się w produktach specjalistycznych i hipoalergicznych, od których oczekuje się wysokiego profilu bezpieczeństwa, stabilności i przewidywalności. Oleje roślinne to z kolei bogactwo związków aktywnych biologicznie, dzięki którym mogą pełnić także rolę składników funkcjonalnych – rozszerzając właściwości kosmetyku i wzbogacając jego profil działania. Są one także lepiej postrzegane w zgodzie z trendami ekologicznymi, jednak charakteryzują się niższą trwałością i mogą u niektórych konsumentów powodować reakcje alergiczne lub podrażnienia. W praktyce często stosowanym podejściem jest łączenie obu typów olejów – stabilności i neutralności olejów mineralnych z aktywnością i właściwościami sensorycznymi olejów roślinnych.
Literatura:
- Abdalla S, Aroua MK, Gew LT. A Comprehensive Review of Plant-Based Cosmetic Oils (Virgin Coconut Oil, Olive Oil, Argan Oil, and Jojoba Oil): Chemical and Biological Properties and Their Cosmeceutical Applications. ACS Omega 2024; 9(44): 44019-44032.
- Chuberre B, Araviiskaia E, Bieber T, Barbaud A. Mineral oils and waxes in cosmetics: an overview mainly based on the current European regulations and the safety profile of these compounds. J Eur Acad Dermatol Venereol 2019; 33(7): 5-14.
- Schafer N, Sobczyk M, Burczyk D i wsp. Możliwości zastosowania olejów roślinnych w pielęgnacji skóry trądzikowej. Aesth Cosmetol Med 2022; 11(2): 49-54.
- Sułek MW, Paszkiewicz K. Ocena trwałości surowców kosmetycznych pochodzenia roślinnego. Towaroznawcze Problemy Jakości 2012; 2(31): 103-112.
