Specyfikacja oleju a jakość produktu. Jakie parametry warto sprawdzać przy zakupie olejów roślinnych?

Oleje roślinne są szeroko stosowane w kosmetykach, suplementach i żywności. Wybór odpowiedniego surowca wymaga jednak dokładnego potwierdzenia jakości – olej olejowi nie równy, a od specyfikacji zależą jego walory sensoryczne, trwałość i bezpieczeństwo stosowania. Na co zwrócić uwagę przy zakupie olejów roślinnych do celów kosmetycznych, farmaceutycznych lub spożywczych?

Dlaczego specyfikacja oleju roślinnego ma znaczenie?

W produktach kosmetycznych i suplementach diety olej roślinny często stanowi jeden z kluczowych składników – bazę preparatu, nośnik substancji czynnych, emolient odpowiedzialny za konsystencję i odczucia przy stosowaniu kosmetyku. Niestety pochodzące od różnych producentów oleje roślinne, mimo tej samej nazwy i numeru INCI, mogą znacznie różnić się specyfikacją, parametrami decydującymi o ich trwałości, stabilności oksydacyjnej, jakości. Podczas zakupu surowca do produkcji należy dokładnie przeanalizować jego specyfikację, aby upewnić się czy aby na pewno będzie on spełniał nasze oczekiwania technologiczne i sprawdzi się jako składnik rozwijanej formulacji.

Analizując dokumentację dostarczoną przez producenta lub dystrybutora surowca należy mieć na uwadze nie tylko wartości badanych parametrów, ale także to jakimi metodami wykonano te badania. Analizy powinny odbywać się zgodnie z normami międzynarodowymi, takimi jak EN ISO (International Organisation for Standardisation), czy ASTM (American Society for Testing and Materials).

Oleje spożywcze i kosmetyczne

Naturalne oleje spożywcze i kosmetyczne to roślinne tłuszcze tłoczone z różnych części roślin – przede wszystkim z ich pestek, nasion, orzechów. Zazwyczaj charakteryzują się one wysoką zawartością korzystnych dla naszego zdrowia związków i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz kwasów tłuszczowych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Oleje spożywcze i kosmetyczne nie tylko nadają produktom dodatkowych walorów aromatycznych i odpowiedniej konsystencji, ale także pozytywnie wpływają na skórę i układ sercowo-naczyniowy.

Kup teraz

Podstawowe wskaźniki jakości olejów roślinnych

Do najważniejszych i najczęściej badanych parametrów należą:

• Indeks jodowy (Iodine Value; IV) – określa stopień nasycenia oleju, czyli ile gramów jodu reaguje z 100 g oleju. Im wyższy indeks jodowy, tym więcej wiązań podwójnych w strukturze chemicznej danego oleju – oznacza to większą skłonność do utleniania, ale też lepszą płynność i „lekkość”.
• Wartość nadtlenkowa (Peroxide Value; PV) – określa zawartość nadtlenków, czyli początkowych produktów utleniania. Stanowi kluczowy wskaźnik świeżości oleju i świadczy o postępującym procesie jełczenia – im wyższy wskaźnik, tym bardziej olej jest zbliżony do utlenienia. Wartość PV szybko rośnie pod wpływem przechowywania w nieodpowiednich warunkach – narażenia na światło, tlen, czy wysokiej temperatury.
• Wolne kwasy tłuszczowe lub wartość kwasowa (Free Fatty Acids; FFA) – ich ilość wskazuje jak bardzo olej uległ hydrolizie (np. w trakcie przechowywania lub pod wpływem złych warunków podczas produkcji). Wysoki poziom FFA negatywnie wpływa na smak, zapach i stabilność. Może także obniżać bezpieczeństwo stosowania produktu – w przypadku kosmetyków prowadzić do działania drażniącego, w przypadku suplementów zwiększać ryzyko skutków ubocznych.
• Stabilność oksydacyjna lub czas indukcji (Oxidative Stability, Induction Time; OSI) – oznaczana z wykorzystaniem testu Rancimat lub testów przyspieszonego starzenia, pokazuje jak długo olej zachowuje swoje właściwości bez degradacji w warunkach podwyższonej temperatury i dostępu tlenu. Wskaźnik ten jest wykorzystywany do określenia terminu trwałości surowca oraz otrzymywanych z niego produktów.
• Wartość mydła lub saponifikacyjna (Saponification Value; SV) – określa średnią długość łańcuchów kwasów tłuszczowych obecnych w oleju. Im krótsze łańcuchy, tym wyższa wartość saponifikacyjna, co przekłada się na łatwiejsze wchłanianie, lżejszą konsystencję i niższe punkty topnienia.

Inne parametry jakości olejów roślinnych

Oprócz wymienionych wskaźników, warto brać pod uwagę także parametry dodatkowe. Dla przykładu podwyższona zawartość wody/wilgoci w oleju przyspiesza jego hydrolizę oraz tworzy środowisko sprzyjające rozwojowi mikroorganizmów. Istotne są także właściwości sensoryczne – smak, zapach, barwa czy w przypadku produktów kosmetycznych konsystencja surowca.

Z kolei, szczególnie w kontekście suplementów diety, badanie profilu kwasów tłuszczowych – określenia ich konkretnego składu jakościowego i/lub ilościowego – wpływa na wartość odżywczą danego oleju roślinnego, jego działanie i walory marketingowe. Wprowadzając produkt na rynek należy także spełnić wymagania związane z jego bezpieczeństwem – badania czystości mikrobiologicznej, pozostałości rozpuszczalników, zawartości metali ciężkich i pestycydów.

Podsumowanie

Zakup oleju roślinnego do produkcji kosmetyków, suplementów lub żywności to decyzja, którą należy podejmować patrząc nie tylko na cenę i dostępność, ale także dokładnie analizując specyfikację i jakość rozważanego surowca. Parametry takie jak indeks jodowy, wartość nadtlenkowa czy stabilność oksydacyjna pozwalają przewidzieć, jak olej zachowa się w planowanej formulacji, jak długo będzie trwały i czy jego niska cena nie wynika przypadkiem z równie niskiej jakości. Olej o dobrych parametrach jakościowych to nie tylko lepsza stabilność i atrakcyjność, ale także gwarancja bezpieczeństwa dla klientów stosujących otrzymywane z niego produkty.

Literatura:

1. Flores M, Avendaño V, Bravo J, Valdés C, Forero-Doria O, Quitral V, Vilcanqui Y, Ortiz-Viedma J. Edible Oil Parameters during Deterioration Processes. Int J Food Sci 2021; 7105170.
2. Metrohm – Competence Center Titration. Analysis of edible oils and fats. The seven most important parameters for quality control. Application Bulletin 2019; 141/5e.
3. Rutkowska J, Żbikowska A. Jakość wybranych olejów roślinnych dostępnych na polskim rynku. Roczn. PZH 2007; 58(3): 515-524.