Czym jest i jakie właściwości ma kwas masłowy?

Data aktualizacji: 24 kwietnia, 2024

Kwas masłowy, wbrew nazwie, wcale nie wchodzi w skład masła. Ten niezbędny do prawidłowej pracy jelit związek jest produkowany przez obecne w nim bakterie. Niedobór kwasu masłowego może się wiązać z licznymi nieprzyjemnymi objawami, a jego suplementacja wspomaga leczenie niektórych chorób. Co to jest kwas masłowy, jakie ma właściwości i kiedy warto go suplementować?

Kwas masłowy – co to jest?

Kwas masłowy (butyric acid) jest naturalnym związkiem należącym do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (short-chained fatty acids, SCFA), wytwarzanym w procesie fermentacji przez bakterie obecne w okrężnicy – najdłuższym i najważniejszym odcinku jelita grubego. Wraz z kwasem octowym i propionowym, kwas masłowy stanowi około 83% SCAF obecnych w jelicie grubym w proporcjach: 60 : 25 : 15 (octan : propionian : maślan).

Chociaż proporcjonalnie kwas masłowy ma najmniejszy udział w stężeniu wszystkich SCAF w świetle jelit (oscylującym w przedziale 60-150 mmol/kg), pełni on rolę najważniejszej substancji dostarczającej energii komórkom nabłonka jelitowego. Co więcej, od czasu rozpoczęcia badań nad rolą i właściwościami kwasu masłowego w latach 80. XX wieku, odkrywane są coraz to nowsze możliwości jego zastosowania w lecznictwie, dietetyce i profilaktyce chorób. Nie tylko tych związanych z działaniem układu pokarmowego.

Kwas masłowy czy maślan sodu?

Kwas masłowy jest związkiem stwarzającym pewne problemy w zastosowaniu go jako lek lub suplement. Wiążą się one głównie z jego przykrym zapachem, przypominającym zjełczałe masło oraz niską trwałością chemiczną. Kwas masłowy po podaniu doustnym jest szybko wychwytywany i wykorzystywany przez nabłonek górnego przewodu pokarmowego, co uniemożliwia dotarcie pełnej dawki do oczekiwanego miejsca działania – jelita grubego. Aby uniknąć tych problemów jest on najczęściej podawany w bardziej trwałej formie soli sodowej – maślanu sodu, który w organizmie dysocjuje na anion maślanowy i sód). Dodatkowo, substancja czynna może być chroniona przed zbyt wczesnym wchłanianiem i rozkładem poprzez zamykanie jej w peletkach i mikrootoczkach.

Dodatki do suplementów diety

Nasza oferta dodatków do suplementów diety została starannie przygotowana, aby zaspokoić potrzeby naszych klientów z branży farmaceutycznej i medycznej, których celem jest tworzenie produktów, które wspierają zdrowie i samopoczucie ludzi na całym świecie.

W tej kategorii znajdą Państwo surowce, które pomogą w tworzeniu suplementów diety najwyższej jakości, aby przynosiły korzyści dla zdrowia i samopoczucia Państwa klientów.

Kup teraz

Kwas masłowy – właściwości

Zdecydowana większość kwasu masłowego jest wykorzystywana w miejscu jego produkcji, wykazując korzystny wpływ na nabłonek jelita grubego. Oddziaływanie kwasu masłowego na jelita wiąże się jednak nie tylko z jego funkcją energetyczną, ale także licznymi efektami biologicznymi, poprawiającymi stan ludzkiego zdrowia. Na poziomie jelitowym stanowi on:

• Źródło energii dla kolonocytów (komórek nabłonka jelita grubego)
• Związek o działaniu odżywczym, regeneracyjnym i cytoprotekcyjnym
• Wzmacnia i uszczelnia barierę jelitową
• Działa immunomodulacyjnie
• Działa przeciwzapalnie
• Działa przeciwutleniająco
• Wpływa na motorykę jelit
• Wpływa na wrażliwość trzewną
• Bierze udział w przezbłonowym transporcie wody i sodu

Kwas masłowy stanowi więc główne źródło energii dla komórek nabłonka jelita grubego, działa odżywczo na jego błonę śluzową i wspiera jej gojenie oraz regenerację, uszczelnia ściany jelit chroniąc przed przedostawaniem się bakterii do krwioobiegu, a jednocześnie wykazuje działanie immunomodulujące, przeciwzapalne i antyoksydacyjne.

Kwas masłowy – zastosowania

Właściwości kwasu masłowego są wykorzystywane klinicznie w jednostkach chorobowych takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniewskiego-Crohna, zespół jelita drażliwego (IBS) oraz innych chorobach zapalnych i czynnościowych jelit.  Korzyści z jego zastosowania można czerpać jednak także w łagodniejszych schorzeniach. Zmniejsza on dolegliwości związane z biegunką, zaparciami czy problemami trawiennymi (niestrawność, wzdęcia, bóle brzucha), reguluje pracę jelit, poprawia motorykę przewodu pokarmowego i działa ochronnie w trakcie stosowania sterydów (zarówno przyjmowanych leczniczo, jak i przy budowie tkanki mięśniowej). Co istotne, w przeciwieństwie do popularnych domowych sposobów na poprawę trawienia, kwas masłowy może być stosowany także w chorobie wrzodowej. Nie tylko łagodzi jej objawy, ale także wspiera regenerację nabłonka.

Kwas masłowy – nie tylko na jelita

Chociaż kwas masłowy jest związkiem działającym przede wszystkim w obrębie jelit, wykazuje on także korzystne działanie pozajelitowe. Jego niewielkie ilości wchłaniane do krwioobiegu oddziałują na inne tkanki i narządy, m.in.:

• Uwrażliwiając komórki na działanie insuliny
• Działając immunomodulująco
• Wpływając na neurogenezę i zmniejszając ryzyko udaru mózgu
• Stymulując produkcję leptyny i wpływając na mechanizmy łaknienia/sytości
• Hamując lipolizę i korzystnie wpływając na tkankę tłuszczową
• Hamując magazynowanie tłuszczów w wątrobie

Wielokierunkowe właściwości i zastosowania kwasu masłowego sprawiają, że warto rozważyć jego suplementację nie tylko w celach leczniczych – łagodząc przykre objawy ze strony jelit i przewodu pokarmowego – ale także profilaktycznie, stosując go podobnie jak multiwitaminy w celu zadbania o prawidłowe działanie organizmu. Szczególnie zalecana jest suplementacja kwasu masłowego u osób starszych (jego produkcja maleje z wiekiem), w chorobach ogólnoustrojowych prowadzących do stopniowego wyniszczenia organizmu (nowotwory, choroby immunologiczne i zaburzenia odporności), a także podczas przyjmowania leków immunosupresyjnych i steroidowych. Ze względu na opisane działania pozajelitowe korzyści z przyjmowania kwasu masłowego odczują także osoby narażone na rozwój chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość i insulinooporność.

Kwas masłowy – zagrożenia i szkodliwość

Istotną zaletą kwasu masłowego jest to, że jest on związkiem o niskiej szkodliwości, bardzo bezpiecznym dla organizmu. Kwas masłowy nie wykazuje istotnych skutków ubocznych i działań niepożądanych, a jego stosowanie jest dopuszczone we wszystkich grupach wiekowych bez istotnych przeciwwskazań. Jako związek o bardzo niskiej toksyczności może być bezpiecznie włączony do diety, przynosząc przy tym liczne korzyści dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jako dawkę profilaktyczną, przy średniej produkcji treści jelitowej 3-4 l/dobę, uważa się 300 mg kwasu masłowego (maślanu sodu) na dobę. W celu uzyskania widocznych efektów terapię należy prowadzić przez co najmniej 3 miesiące.

Gdzie występuje kwas masłowy?

Jak już wspomniano, kwas masłowy w ludzkim organizmie jest produkowany przede wszystkim przez obecne w jelitach bakterie fermentujące cukry. Należą do nich m.in. mikroorganizmy z rodzaju: Clostridium spp., Eubacterium spp., Fusobacterium spp., Butyrivibrio spp. Megasphaera elsdenii i Mitsuokella multiacida. Do przeprowadzenia procesu fermentacji niezbędne są jednak składniki z przyjmowanych przez nas pokarmów. Do głównych źródeł wykorzystywanych przez bakterie niestrawnych węglowodanów i oligomerów heksozy o różnym stopniu polimeryzacji należą:

• Oporna skrobia
• Owies
• Otręby pszenne
• Częściowo zmielone ziarna zbóż
• Nasiona
• Warzywa

Niewielkie ilości kwasu masłowego są także obecne w produktach spożywanych na co dzień – mleku i jego przetworach, serach twardych, produktach fermentowanych (np. kiszonej kapuście, ogórkach, fermentowanej soi). Jednakże ze względu na niską trwałość chemiczną tego związku oraz niską zawartość, produkty te nie odgrywają większego wpływu na ludzki nabłonek jelitowy.

W celu uzupełnienia niedoborów kwasu masłowego polegać trzeba więc na fizjologicznych bakteriach lub dostępnych w sklepach suplementach diety. Nie należy tylko decydować się na spożywanie obecnego na rynku kwasu masłowego w płynie – jest on wykorzystywany w wędkarstwie do tworzenia zanęt i charakteryzuje się bardzo silnym, nieprzyjemnym zapachem.

Literatura:

1. Banasiewicz T, Borycka-Kiciak K, Dobrowolska-Zachwieja A i wsp. Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit. Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5(6): 329-334.
2. Kotunia A, Pietrzak P, Guilloteau P i Zabielski R. Kwas masłowy w przewodzie pokarmowym. Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5(3): 117-122.
3. Radwan K, Radwan P. Rola kwasu masłowego w patogenezie i leczeniu chorób jelit. Medycyna Faktów 2021; 14(3): 250-257.