Żurawina stanowi popularny dodatek kulinarny zarówno do dań wytrawnych, słodkich, jak i wypieków. Sporządza się z niej sosy, konfitury, soki i inne przetwory, które mają nie tylko liczne wartości odżywcze, ale też udowodnione właściwości lecznicze. W niektórych przypadkach może być nawet równie skuteczna co syntetyczne leki. Jakie choroby leczy żurawina i jak ją stosować?
Jakie właściwości ma żurawina?
Żurawina, jak i inne krajowe owoce (maliny, jeżyny, truskawki), charakteryzuje się wysoką zawartością flawonoidów i antocyjanów – związków o silnym działaniu przeciwutleniającym. Aktywność antyoksydacyjna wiąże się z ochroną komórek przed stresem oksydacyjnym i hamowaniem lub wymiataniem wolnych rodników, a co za tym idzie zmniejszonym ryzykiem chorób cywilizacyjnych takich jak insulinooporność, nadciśnienie, miażdżyca, nowotwory.
Ekstrakt z żurawiny 5% PAC
Ekstrakt z żurawiny to bardzo popularny produkt, którego najbardziej znanym zastosowaniem jest leczenie chorób układu moczowego. Ma działanie przeciwbakteryjne, jest pomocna w leczeniu wrzodów żołądka i może też pomóc w rozdrobnieniu kamieni nerkowych.
Dodatkowo, owoc żurawiny stanowi bogate źródło licznych witamin i minerałów (potas, wapń, żelazo). Najbardziej doceniane w fitoterapii są jednak właściwości przeciwdrobnoustrojowe żurawiny, zarówno suszonej jak i otrzymywanego z niej soku. Zawdzięcza je ona obecności związków nazywanych proantocyjanidynami – pochodnych flawan-3-olu. Między innymi poprzez obniżenie pH i zakwaszenie moczu ograniczają one przyleganie bakterii do nabłonka dolnych dróg moczowych wykazując działanie profilaktyczne oraz wspomagające antybiotykoterapię w infekcjach dróg moczowych, takich jak zapalenie pęcherza. Co więcej aktywność ta dotyczy także innych bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym – m.in. w żołądku i jamie ustnej.
Co leczy żurawina?
Szerokie działanie żurawiny i wysoka zawartość związków o działaniu przeciwutleniającym sprawia, że włączenie jej do codziennej diety niesie za sobą liczne korzyści w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Jednocześnie pozytywny wpływ na profil lipidowy poprzez zmniejszanie poziomu „złego” cholesterolu LDL, jest nie tylko istotne w zapobieganiu miażdżycy, ale bywa także wiązane z właściwościami odchudzającymi suszonej żurawiny.
Tym na co najbardziej pomaga żurawina są jednak w szczególności zakażenia bakteryjne. Sok i suszone owoce żurawiny wykazują potwierdzone i doceniane przez lekarzy właściwości profilaktyczne w zakażeniach układu moczowego – ich wyciągi można znaleźć także w lekach dostępnych bez recepty i bywają zalecane jako uzupełnienie antybiotykoterapii w trakcie leczenia nawracającego zapalenia pęcherza.
Działanie przeciwbakteryjne żurawiny może być także pomocne w leczeniu wrzodów żołądka związanych z zakażeniem bakteriami Helicobacter pylori, profilaktyce próchnicy a nawet w początkowych stadiach rozwoju reumatycznego zapalenia stawów.
Żurawina w kosmetyce
Wyciąg i zagęszczony sok z żurawiny są także stosowane w kosmetyce. Ze względu na obecność witamin, związków mineralnych oraz licznych polifenoli pozytywnie wpływają na kondycję skóry – działają odżywczo, nawilżająco i wspomagają regenerację komórek. Żurawina stanowi więc składnik licznych kosmetyków przeznaczonych do cery dojrzałej, trądzikowej, suchej, z przebarwieniami i wymagającej odnowy. Dodatkowo dzięki aktywności przeciwdrobnoustrojowej mogą być także stosowane leczniczo w terapii niektórych chorób skóry.
Olej z pestek żurawiny
Olej z pestek żurawiny to naturalny olej roślinny, pozyskiwany z pestek owoców żurawiny (Vaccinium macrocarpon). Olej ten jest bogaty w kwasy tłuszczowe, takie jak kwas linolowy, oleinowy i palmitynowy, co sprawia, że jest doskonałym emolientem i nawilżaczem dla skóry.
Żurawina w ciąży
Problemy z nawracającymi infekcjami dróg moczowych dotykają w szczególności kobiet – u około 25% z nich zdarzają się one przynajmniej raz w życiu. Jednocześnie okres ciąży jest istotnym przeciwwskazaniem do stosowania wielu leków, a jak wygląda kwestia spożywania żurawiny? Zarówno suszona żurawina, jak i sok z żurawiny, są w ciąży w pełni bezpieczne – nie wpływają na przebieg ciąży, ani rozwój płodu we wszystkich trzech trymestrach. Ich spożywanie może też przynieść wiele korzyści dla zdrowia. Oprócz wspomnianej już profilaktyki zakażeń dróg moczowych, żurawina w ciąży może wspomagać też leczenie chorób z przeziębienia, poprawiać wchłanianie żelaza i pomagać w leczeniu zaparć. Należy jednak pamiętać, że żurawina nie powinna zastępować konwencjonalnych metod leczenia i wszystkie poważniejsze schorzenia w ciąży powinny być konsultowane z lekarzem.
Żurawina dla dzieci
Nieco inaczej wygląda kwestia podawania żurawiny dzieciom. Ze względu na możliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a po części także mniej słodki cierpki smak, żurawinę można wprowadzać do diety dzieci dopiero po ukończeniu przez nie 1. roku życia. Można wtedy korzystać z dobroczynnego działania żurawiny w postaci soku lub dodatku do potraw. Jeśli dziecku nie będzie przeszkadzać jej smak, skorzysta ono z bogactwa zawartych w owocu witamin. Żurawina może być pomocna między innymi w leczeniu przeziębień i wzmacnianiu odporności. Z kolei dostępne w aptekach preparaty żurawinowe przeznaczone do leczenia zakażeń układu moczowego u dzieci są w większości przeznaczone dla dzieci od 3. roku życia.
Ile stosować żurawiny dziennie?
Żurawina wykazuje liczne właściwości zdrowotne, jednak podobnie jak w przypadku syntetycznych leków, aby w pełni czerpać z nich korzyści należy przyjmować odpowiednią dawkę preparatu. Ile jeść żurawiny w profilaktyce zapalenia pęcherza? Szacuje się, że w celu uzyskania efektu należy spożywać:
- 100-300 g świeżej żurawiny
- 7-10 g suszonej żurawiny
- 100-150 ml soku z żurawiny (100%)
W zależności od preferowanej formy można więc włączyć do codziennego jadłospisu sok z żurawiny lub zdecydować się na stosowanie jej jako dodatek do potraw. Druga opcja daje ogromne możliwości urozmaicania dań w jakich spożywamy żurawinę. Pasuje ona zarówno do mięs i dań wytrawnych, jak i słodkich owsianek, ciastek. Można także włączyć do swojego jadłospisu zdrowe sałatki i koktajle, łączące żurawinę z innymi bogatymi w witaminy i prozdrowotne substancje owocami – bananem, cytrusami, jabłkami. Należy jednak mieć na uwadze kaloryczność żurawiny. O ile świeża jest stosunkowo niskokaloryczna (100 g to około 46 kcal), w procesie suszenia jej kaloryczność może znacznie wzrosnąć – nawet do ponad 300 kcal/100 g.
Przeciwwskazania do stosowania żurawiny
Suplementy zawierające wyciąg z żurawiny są stosunkowo bezpieczne i ich stosowanie nie niesie za sobą wielu skutków ubocznych. Nie należy jednak spożywać żurawiny i jej przetworów w trakcie przyjmowania leków przeciwzakrzepowych (np. z warfaryną), ponieważ mogą wchodzić z nimi w interakcje prowadzące do wystąpienia nadmiernych krwawień i krwotoków. Owoc ten powinien być także unikany przez osoby cierpiące na osteoporozę i kamicę nerkową – obecne w żurawinie szczawiany mogą ulegać krystalizacji w drogach moczowych (prowadząc do powstawania i rozwoju kamieni nerkowych) oraz utrudniać wchłanianie wapnia w jelitach.
Decydując się na leczenie zakażeń dróg moczowych z wykorzystaniem żurawiny należy także pamiętać, że jej mechanizm działania opiera się na zakwaszaniu moczu. Oznacza to, że może ona zaburzać działanie innych ziół o podobnym zastosowaniu – preparaty zawierające arbutynę (związek obecny np. w liściu mącznicy) wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe jedynie w środowisku zasadowym.
Literatura:
- Baranowska M, Bartoszek A. Antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości bioaktywnych fitozwiązków żurawiny. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2016; 70: 1460-1468.
- Doroszko M, Janda K i Jakubczyk K. Właściwości prozdrowotne wybranych owoców krajowych. KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2018; 67(2): 415-423.
- Gryszczyńska A. Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon) – lek na problemy urologiczne. Urologia 2010; 63: 31-40.