Woski są szeroko wykorzystywane w kosmetologii. Nadają kosmetykom odpowiednią konsystencję i ułatwiają ich stosowanie, a jednocześnie mogą stanowić źródło witamin, minerałów i substancji aktywnych. Jakie woski są stosowane w kosmetykach i jak zrozumieć ich specyfikację?
Woski w kosmetykach
Woski to złożone mieszaniny estrów długołańcuchowych, przeważnie nasyconych, kwasów tłuszczowych i długołańcuchowych alkoholi monohydroksylowych. Charakteryzuje je specyficzna twarda, konsystencja o niskiej lepkości oraz temperatura topnienia >40°C pozwalająca na uzyskanie wysokiej plastyczności po ogrzaniu. Właściwości te są szczególnie doceniane przez producentów kosmetyków do pielęgnacji ciała i upiększających, m.in. takich jak pomadki, kremy, lotiony, masła do ciała. Do ich funkcji zalicza się nadawanie produktowi połysku, poprawa smarowności, przylegania do skóry i trwałości.
Woski są jednak złożoną grupą substancji o zastosowaniu kosmetycznym, różniących się pochodzeniem, właściwościami i zastosowaniami. Podzielić je można na:
- woski zwierzęce – wosk pszczeli, lanolina
- woski roślinne – wosk Carnauba, wosk Candelilla, jojoba
- woski mineralne – ozokeryt, parafina, cerezyna, wazelina
- woski syntetyczne – polietylen, carbowax, acrawax, stearone
Woski zwierzęce
Do najpopularniejszych wosków zwierzęcych należą wosk pszczeli oraz otrzymywana w procesie oczyszczania owczej wełny lanolina. Wosk pszczeli charakteryzuje się słabo wyczuwalnym zapachem miodu, dobrą rozpuszczalnością w olejach i ciepłym alkoholu oraz temperaturą topnienia >64°C. Wykazuje właściwości emulgujące i jest stosowany jako środek zagęszczający oraz działający zmiękczająco na skórę.
Wosk pszczeli
Wosk pszczeli to produkt uboczny produkcji miodu. Jest wykorzystywany w kosmetyce i medycynie już od bardzo dawna. Bogaty skład produktu zapewnia głęboką regenerację skóry i włosów. Może on też poprawiać odporność organizmu i chronić przed infekcjami, a nawet wspomagać ich leczenie.
Lanolina z kolei, w zależności od stopnia oczyszczenia może wydzielać specyficzny „owczy” aromat lub być substancją bezzapachową (jakość farmaceutyczna). Topi się już w temperaturze 38-42°C i jest składnikiem rozpuszczalnym w tłuszczach o bardzo wysokim stopniu wiązania wody, dzięki czemu bywa często stosowana jako emulgator pozwalający na wprowadzenie do olejowej formulacji roztworów i ekstraktów wodnych.
Zarówno lanolina, jak i wosk pszczeli mogą jednak wykazywać właściwości uczulające i ze względu na zwierzęce pochodzenie, nie są składnikami wegańskimi.
Woski roślinne
Pośród wosków roślinnych szczególną uwagę zwracają woski Carnauba i Candelilla o wysokiej temperaturze topnienia sięgającej nawet 80°C. Są stosowane jako środki konsystencjotwórcze, stabilizatory, zagęszczacze, utwardzacze i regulatory lepkości kosmetyków. Wysoka temperatura topnienia jest szczególnie doceniana w produkcji pomadek do ust – zapobiega ich topnieniu pod wpływem ekspozycji na słońce.
Wosk Karnauba
Wosk karnauba pozyskiwany jest z suszonych na słońcu liści palmy.
Ich przeciwieństwem jest wosk jojoba, nazywany także olejem jojoba – ze względu na bardzo niską temperaturę topnienia (ok. 10°C) występuje przeważnie w postaci oleistej cieczy. Jako składnik dobrze penetrujący ludzką skórę jest wykorzystywany jako substancja nawilżająca, zmiękczająca, przeciwstarzeniowa, fotoochronna.
Woski mineralne
Woski mineralne, podobnie jak zwierzęce i roślinne, są produktami o w pełni naturalnym pochodzeniu – otrzymywane są w procesach przerobu ropy naftowej i poddawane dokładnemu oczyszczeniu. Zaliczamy do nich m.in. wazelinę, parafinę czy cerezynę.
Woski mineralne stanowią mieszaniny wosków naftowych i mogą charakteryzować się zróżnicowanymi właściwościami – na rynku obecna jest zarówno parafina twarda o wysokiej temperaturze topnienia, jak i ciekła, nazywana także olejem parafinowym.
Jakie elementy specyfikacji wosku są najważniejsze?
Wybierając odpowiedni wosk do swojego produktu kosmetycznego należy zwrócić szczególną uwagę na właściwości takie jak:
- Temperatura topnienia – określa w jakiej temperaturze substancja przechodzi ze stanu stałego do ciekłego; decyduje o właściwościach utwardzających wosku, jego smarowności, konsystencji.
- Rozpuszczalność – woski w większości są substancjami dobrze rozpuszczalnymi w olejach, jednakże w zależności od rodzaju mogą się również rozpuszczać w innych substancjach; jedne są dobrze rozpuszczalne w zimnym alkoholu, inne mieszają się z nim dopiero po ogrzaniu.
- Właściwości emulgujące – zdolność do wiązania wody i możliwość zastosowania jako emulgator.
Literatura:
- Chuberre B, Araviiskaia E, Bieber T i wsp. Mineral oils and waxes in cosmetics: an overview mainlybased on the current European regulations and the safetyprofile of these compounds. JEADV 2019; 33(7): 5–14.
- Lusas EW, Riaz MN, Alam MS i wsp. Animal and Vegetable Fats, Oils, and Waxes. [w:] Kent, J. Bommaraju, T, Barnicki, S (red.) Handbook of Industrial Chemistry and Biotechnology. Springer 2017.
- Petry T, Bury D, Fautz R i wsp. Review of data on the dermal penetration of mineral oils and waxes used in cosmetic applications. Toxicology Letters 2017; 280: 70–78.
- https://biotechnologia.pl/kosmetologia/woski-stosowane-w-kosmetykach-czesc-i,72
- https://biotechnologia.pl/kosmetologia/woski-stosowane-w-kosmetykach-czesc-ii,57
