Kumkwat to egzotyczny owoc, który ze względu na swój wygląd bywa nazywany „złotą pomarańczą” lub „pomarańczą karłowatą”. Chociaż, mimo podobieństwa, nie należy do rodzaju Citrus, z cytrusami łączą go także wysoka zawartość witaminy C i liczne wartości odżywcze. Jak jeść kumkwat, jak smakuje i jakie ma właściwości lecznicze?
Co to jest kumkwat i jak wygląda?
Kumkwat to gatunek orientalnych krzewów lub małych drzew wywodzących się z południowych Chin. Od setek lat były one uprawiane także w Japonii, Tajwanie, Indiach czy Azji Południowo-Wschodniej, jednak do Europy (a następnie Ameryki Północnej) zawędrowały dopiero w połowie XIX wieku. Podobnie jak cytrusy kumkwat należy do rodziny rutowatych (Rutaceae), jest jednak zaliczany do oddzielnego rodzaju Fortunella.
Owoce kumkwatu swoim kolorem, kształtem i strukturą skórki przypominają pomarańcze, są jednak od nich o wiele mniejsze. W zależności od odmiany mogą być okrągłe, owalne lub podłużne a ich długość nie przekracza 4 cm – rozmiarem znacznie bliżej im więc do dużych oliwek lub pomidorków koktajlowych. Średnia waga pojedynczego owocu kumkwatu wynosi zaledwie 12 g.
Jakie właściwości ma kumkwat?
Krajowe owoce, a w szczególności cytrusy, są często promowane jako multiwitaminy stanowiące nierozłączny element zdrowej diety. Wiele z nich kojarzy się także z właściwościami leczniczymi – takimi jak stosowanie żurawiny w zapaleniu pęcherza czy liści jeżyny w biegunkach. Nie inaczej wygląda to z owocami egzotycznymi. Kumkwat również jest bogatym źródłem witamin – w szczególności witaminy C. Zjedzenie 100 g owoców pozwala na pokrycie aż 55% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę, jak również 11% zapotrzebowania na witaminę A i 2,7-8,5% na witaminy z grupy B. Znajdziemy w nim też wiele niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu minerałów, między innymi: miedź (Cu), potas (K), wapń (Ca), żelazo (Fe), mangan (Mn), magnez (Mg).
Oprócz bogatych wartości odżywczych, wzmacnianych przez wysoką zawartość błonnika pokarmowego, owoce kumkwatu zawierają także liczne związki o właściwościach leczniczych. Są to głównie:
- Olejek eteryczny – mieszanina terpenów wykazujących m.in. działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwarytmiczne
- Karotenoidy – naturalne barwniki zmniejszające ryzyko rozwoju niektórych nowotworów i chorób wzroku, działające także przeciwutleniająco i fotoochronnie
- Flawonoidy (i inne polifenole) – związki o silnym działaniu przeciwutleniającym, chroniące organizm przed działaniem stresu oksydacyjnego i korzystne w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych.
Jakie zastosowania ma kumkwat?
Jak widać owoce kumkwatu mogą stanowić źródło witamin i minerałów oraz zdrowe urozmaicenie jadłospisu. Prozdrowotny skład chemiczny sprawia, że spożywanie kumkwatu pozwala zredukować ryzyko chorób cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, nadciśnienie, niektóre nowotwory czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Badania wskazują także na korzystny wpływ jego owoców na profil lipidowy i zdrowie wątroby – wyciągi z kumkwatu pozwalają obniżyć poziom „złego” cholesterolu LDL oraz podwyższyć „dobry” HDL, chronią także przed rozwojem marskości wątroby i poprawiają wskaźniki enzymów wątrobowych (AST i ALT).
Oprócz regulowania funkcji wątroby, wprowadzenie do diety kumkwatu wspiera także procesy trawienia i łagodzi dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, zaparcia, niestrawność). W połączeniu z ich niską kalorycznością (100 g owoców to tylko 70 kcal) kumkwat w jadłospisie może sprawdzić się w dietach odchudzających.
Inne właściwości lecznicze kumkwatu wpływające na jego potencjalne zastosowania to m.in. związane z wysoką zawartością witamin i polifenoli działanie immunostymulujące i przeciwzapalne, uzupełnianie niedoborów żelaza i pobudzanie produkcji czerwonych krwinek w anemii oraz działanie przeciwbakteryjne.
Kumkwat w kosmetyce
Wysoka zawartość składników odżywczych i związków o działaniu przeciwutleniającym sprawiają, że kumkwat jest też obiektem zainteresowania ze strony kosmetologów. W kosmetykach wykorzystywane są wyciągi z całych owoców – zarówno skórka jak i miąższ kumkwatu charakteryzują się zbliżonym składem i właściwościami – w stężeniach 5-10% lub wyizolowany olejek eteryczny, który nie powinien być stosowany na skórę w stężeniu powyżej 5%.
Kumkwat jest wykorzystywany w produkcji preparatów odżywczych na skórę, paznokcie i włosy, dezodorantach, nawilżających tonikach oraz produktach przeciwstarzeniowych. Podobnie jak wyciągi z pokrzywy czy skrzypu polnego kumkwat świetnie się sprawdza także w preparatach do włosów. Działa nie tylko odżywczo i nawilżająco, ale także ogranicza produkcję sebum oraz nadaje włosom dodatkowej miękkości i sprężystości.
Jak jeść kumkwat?
W przypadku mniej popularnych owoców egzotycznych wiele osób zadaje sobie pytanie jak powinno się je jeść. Kumkwat może budzić dodatkowe wątpliwości ze względu na swój specyficzny wygląd. Przypomina w końcu pomarańczę, które je się dopiero po obraniu ze skórki, a jednocześnie charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami. Dla niektórych pewnym zaskoczeniem może być fakt, że kumkwat należy spożywać w całości, razem ze skórką. Niekiedy zaleca się wcześniejsze sparzenie owoców gorącą wodą, jednak wcale nie jest to niezbędne. W celu nadania dodatkowej miękkości i uwolnienia aromatu soczystego olejku eterycznego warto jednak przed spożyciem lekko pougniatać w ręce owoce a aby poczuć pełnię jego smaku zaleca się ich dłuższe żucie w ustach.
Kumkwat może być spożywany także w wielu formach. Oprócz świeżych owoców, spotkać się można także z dłużej zachowującymi właściwości w trakcie długiego transportu i przechowywania, owocami kandyzowanymi. Kumkwat jest także świetnym produktem do sporządzania przetworów takich jak dżemy, konfitury, marmolady, żelki, syropy, soki. Oprócz napojów bezalkoholowych bywa także wykorzystywany do produkcji likierów, w tym przypadku uważa się, że zamiast całych owoców lepiej sprawdzają się jego skórki.
Jak smakuje kumkwat?
Przed spróbowaniem po raz pierwszy kumkwatu może także hamować brak wiedzy jak on smakuje i do czego pasuje. Smak kumkwatu, ze względu na jego bogaty skład chemiczny, jest stosunkowo specyficzny. Początkowo jest on lekko pikantny i cierpki, ściągający, aby po chwili zostać zastąpionym nabierającą intensywności słodkością. Co istotne, częścią nadającą mu tej słodkości jest nie miąższ, a skórka. Sprawia to, że owoce kumkwatu sprawdzają się nie tylko jako dodatek do owocowych sałatek i słodkich deserów, ale także dań wytrawnych bazujących na delikatnych mięsach i rybach.
Literatura:
- Flis-Kaczykowska A I Dmowski P. Ocena wybranych wyróżników jakości owoców cytrusowych. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 2020; 27(2): 121-129.
- Li X, Meenu M i Xu B. Recent Development in Bioactive Compounds and Health Benefits of Kumquat Fruits. Food Reviews International 2022.
- Pawełczyk A, Żwawiak J i Zaprutko L. Kumquat Fruits as an Important Source of Food Ingredients and Utility Compounds. Food Reviews International 2021.